یکی از مهم‌ترین مفاهیم در اقتصاد و بازارهای مالی و همچنین یکی از ارکان مهم در اقتصاد بازار، عرضه و تقاضا است. این دو مفهوم مهم در بازارهای مختلف و به خصوص در مباحث اقتصاد کلان مکمل یکدیگر بوده و می‌توانند اثرات مهمی بر بازار و به طور کلی بر اقتصاد داشته باشند. به همین دلیل افرادی که در زمینه‌های اقتصادی مشغول به فعالیت هستند و یا در بازارهای مالی مختلف از کریپتو و فارکس گرفته تا بورس و فرابورس سرمایه‌گذاری می‌کنند، باید با این مفاهیم و اثرات آن بر روی بازار آشنایی کامل داشته باشند. آشنایی با اثرات عرضه و تقاضا و رابطه بین آنها بر روی بازار می‌تواند شرایطی را فراهم کند که سرمایه‌گذاران و فعالان بتوانند شرایط بازار را بسنجند و بر اساس آن رفتار مناسب داشته باشند.
عرضه و تقاضا چیست؟
پیش از اینکه با ارتباط این دو مفهوم آشنا شویم، باید با واژه‌های مختلفی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد آشنا شده و تعریف دقیقی از آنها ارائه کنیم. از مهم‌ترین واژه‌ها و عبارات کلیدی عرضه و تقاضا در فارکس و سایر بازارهای مالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقاضا: میزان محصول یا خدمتی است که برای خریداران و گیرندگان خدمت مطلوب به حساب می‌آید.
- مقدار تقاضا: به میزان محصول یا خدمتی که مردم تمایل به خرید یا دریافت آن با یک قیمت مشخص دارند، گفته می‌شود.
- رابطه تقاضا: به ارتباط بین قیمت یک محصول یا خدمت با مقدار تقاضای آن گفته می‌شود.
- عرضه: مقدار آورده بازار ناشی از ارائه یک محصول یا خدمت است.
- مقدار عرضه: به میزان محصول یا خدمتی گفته می‌شود که تولید کننده یا ارائه کننده تمایل به تأمین آن با یک قیمت مشخص دارد.
- رابطه عرضه: به ارتباط بین قیمت یک محصول یا خدمت با مقدار عرضه گفته می‌شود.
بر اساس تعاریفی که در بالا ارائه شد در پاسخ به این سوال که عرضه و تقاضا چیست می‌توان به این نتیجه دست پیدا کرد که قیمت یک محصول یا خدمت در بازار، تابعی از عرضه و تقاضا به حساب می‌آید.
آشنایی با قانون عرضه و تقاضا
بر اساس نظر دانشمندی که رفتار انسان و عرضه و تقاضا (Supply And Demand) را مطالعه می‌کند رابطه بین این دو مفهوم مهم در اقتصاد و بازارهای مالی در نیروهای پشت پرده تخصیص منابع ریشه دارد. در واقع در تئوری‌های بازار اقتصاد مشاهده می‌کنیم که تئوری یا فرمول عرضه و تقاضا به کاراترین شکل بر روی تخصیص منابع تأکید دارند. برای درک بهتر این موضوع باید با قانون عرضه و قانون تقاضا و همچنین عوامل مؤثر بر آن آشنا شویم.
قانون تقاضا چیست؟
بر اساس قانون تقاضا در اقتصاد و بازارهای مالی، در صورتی که عوامل تاثیرگذار بر بازار در یک سطح برابر باشند، هر چه قیمت یک کالا یا خدمت بالاتر باشد، افراد کمتری تمایل به خرید آن کالا یا خدمت دارند. یعنی مقداری از کالا یا خدمت که مردم با قیمت بالاتر آن را تهیه می‌کنند، کمتر است.
بالا رفتن قیمت یک کالا یا خدمت باعث می‌شود که شاهد بالا رفتن هزینه فرصت خرید آن باشیم؛ به همین دلیل مردم در شرایط عادی ترجیح می‌دهند که از خرید کالا یا خدمت مورد نظر چشم‌پوشی کنند. به بیان ساده‌تر بر اساس قانون تقاضا در اقتصاد هر چه قیمت یک محصول پایین‌تر باشد مقدار تقاضا برای خرید آن بیشتر می‌شود. در واقع بر اساس این قانون، قیمت و تقاضا یک رابطه معکوس با یکدیگر دارند.
قانون عرضه چیست؟
در بحث بررسی قانون عرضه و تقاضا می‌توان اینگونه تعریف کرد که قانون عرضه مقادیری از یک محصول را نشان می‌دهد که با یک قیمت مشخص به فروش می‌رسد. در قانون عرضه بر خلاف قانون تقاضا، رابطه یک شیب رو به بالا در منحنی دارد. به عبارت ساده‌تر در قانون عرضه اگر قیمت یک محصول بالاتر رود، مقدار عرضه آن از سوی تولید کننده یا ارائه کننده نیز بیشتر می‌شود.
در واقع تولید کنندگان ترجیح می‌دهند که عرضه محصولات خود را در قیمت‌های بالاتر افزایش دهند زیرا تعداد فروش این محصول در این بازه قیمتی می‌تواند درآمد بسیار خوبی برای آنها به همراه داشته باشد. بر این اساس بر خلاف قانون تقاضا، در قانون عرضه قیمت و مقدار عرضه محصول یک رابطه مستقیم دارند.
عوامل مؤثر بر تقاضا چیست؟
در بحث عرضه و تقاضا در کریپتو و سایر بازارهای مالی، عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند بر عرضه و تقاضا اثر بگذارند. یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر برای تقاضا، مطلوبیت یا رضایتمندی است. مطلوبیت به این معنا است که یک مصرف کننده تا زمانی یک کالا را دارای ارزش خرید می‌داند که از آن احساس رضایتمندی داشته باشد؛ در غیر اینصورت از مصرف کردن آن خودداری می‌کند. اما به غیر از مطلوبیت عوامل دیگری هستند که می‌توانند بر تقاضا در بازار اثر بگذارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- قیمت
- تعداد مصرف کنندگان در بازار
- سلیقه مصرف کنندگان
- درآمد پولی آنها
- قیمت سایر کالاهای مرتبط
عوامل مؤثر بر عرضه چیست؟
عوامل متفاوتی وجود دارند که بر عرضه در بازار تأثر می‌گذارند؛ از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر عرضه یک کالا یا خدمات در بازار می‌توان موارد زیر را نام برد:
- ظرفیت تولید
- هزینه‌های تولید
- موارد اولیه ارزان
- زنجیره‌ی تأمین
- رقبا
بررسی رابطه زمان با عرضه
یکی از نکاتی که در آموزش عرضه و تقاضا باید به آن اشاره کرد این است که بر خلاف رابطه تقاضا، رابطه عرضه یک عنصر از زمان است. این زمان است که در عرضه از اهمیت بالاتری برخوردار است زیرا تولید کننده یا تامین کننده باید در اولین فرصت به تغییر ایجاد شده در عرضه یا قیمت واکنش نشان دهد. پس درک این موضوع که تغییر قیمتی رخ داده در نتیجه تغییر در تقاضا موقتی است یا دائمی، اهمیت بسیار زیادی در عرضه محصول دارد.
برای درک بهتر این مبحث از رابطه عرضه و تقاضا یک مثال عنوان می‌کنیم. تصور کنید که به دلیل شدت پیدا کردن بارندگی در فصل بهار، تقاضا برای چتر افزایش یافته و قیمت آن نیز افزایش پیدا می‌کنند. در این شرایط تأمین کنندگان می‌توانند به سادگی و با سرعت دادن به روند تولید پاسخگوی تقاضای بازار باشند. اما تصور کنید که این باران‌ها مداوم بوده و به علت تغییرات آب و هوایی، مردم برای کل سال به چتر نیاز داشته باشند.
به همین دلیل در این شرایط انتظار تغییر در تقاضا برای چتر و قیمت آن طولانی مدت بوده و در نتیجه تامین کنندگان تجهیزات و زیرساخت‌های تولیدی خود را جهت توانایی برآورده کردن نیاز برای طولانی مدت تغییر می‌دهند.
آشنایی با رابطه عرضه و تقاضا
برای درک بهتر تعریف تعریفی که از رابطه بین دو پارامتر عرضه و تقاضا در بازار بهتر است یک مثال ذکر کنیم. فرض کنید که یک کتاب با قیمت 20 هزار تومان توسط ناشر به بازار عرضه شده است. با توجه به تحلیل‌هایی که ناشر پیش از انتشار کتاب انجام داده به این نتیجه رسیده که مشتریان کتاب را با قیمت بالاتر خریداری نمی‌کنند به همین دلیل تنها 10 نسخه از آن را منتشر و وارد بازار کرده است. حال تصور کنید که این 10 جلد کتاب از سوی 20 نفر مورد تقاضا قرار بگیرد؛ در این شرایط بدون شک قیمت کتاب بالا می‌رود زیرا افزایش تقاضا باعث بالا رفتن قیمت در بازار می‌شود. همین افزایش قیمت باعث می‌شود که ناشر تعداد نسخه بیشتری از کتاب را چاپ کرده و به بازار عرضه کند.
حال تصور کنید که ناشر ابتدا 30 نسخه از کتاب را چاپ کرده و وارد بازار کرده باشد؛ اگر تقاضا برای کتاب به همان تعداد 20 نفر باشد، قیمت محصول افزایش نخواهد داشت زیرا در این شرایط عرضه کتاب بیشتر از تقاضای آن در بازار است. حتی در این شرایط پس از اینکه 20 مشتری نیاز خود را برآورده کردند، ممکن است که ناشر برای فروش رفتن 10 نسخه باقیمانده، قیمت آن را کاهش دهد. این کار باعث می‌شود که افرادی که قیمت 20 هزار تومان برای کتاب را بالا می‌دانستند، به خرید آن تمایل پیدا کنند.
مفهوم تعادل در بازار چیست؟
به نقطه برخورد دو منحنی عرضه و تقاضا در زمانی که عرضه و تقاضا در بازار برابر باشند (زمانی که نمودار عرضه و تقاضا همدیگر را قطع می‌کنند) در علم اقتصاد تعادل گفته می‌شود. این نقطه زمانی است که در آن عرضه کالا و محصولات در بهترین حالت خود بوده و به عبارت ساده‌تر مقدار کالاهای عرضه شده کاملا با مقدار تقاضای موجود برای کالاها برابر است. تعادل زمانی است که تولید کنندگان، تامین کنندگان و مصرف کنندگان از وضعیت اقتصادی و بازار خشنود هستند؛ زیرا تأمین کنندگان در یک قیمت معین محصولات خود را فروخته و مصرف کنندگان نیز می‌توانند کالاهای مورد نیاز خود را به راحتی تامین کنند.
اما در برخی موارد شاهد عدم تعادل در بازار هستیم که این عدم تعادل تحلیل‌ها و بررسی متعدد صورت گرفته در بازار توسط متخصصین و کارشناسان، به دو علت رخ می‌دهد:
- مازاد عرضه: زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک محصول بالاتر از قیمت تعادل تعیین شود که در این شرایط بازار با ناکارآمدی تخصیصی مواجه می‌شود. در این شرایط تولیدکنندگان در تلاش هستند که محصول بیشتری را تولید و عرضه کرده تا با فروش آنها به سود بیشتری دست پیدا کنند اما چون محصول در نظر مصرف کننده جذابیت ندارد و قیمت آن بالا است به فروش نمی‌رسد.
- مازاد تقاضا: زمانی که قیمت یک محصول پایین‌تر از قیمت تعادلی تعیین شده باشد مازاد تقاضا در بازار رخ می‌دهد. در این شرایط تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان خواهان محصول هستند اما محصول به اندازه کافی عرضه نشده است. بر اساس فرمول عرضه و تقاضا در این شرایط که تقاضا برای محصول از سوی مصرف‌کنندگان بالا رفته است، تأمین کنندگان سعی می‌کنند که محصول بیشتری را به بازار عرضه کنند تا بتوانند قیمت را به نقطه تعادلی نزدیک کنند.
انتقال و حرکت در منحنی عرضه و تقاضا چیست؟
بر اساس نظریه‌ها و تعاریف مختلفی که در خصوص قانون عرضه و تقاضا وجود دارد می‌توان گفت حرکت و انتقال در ارتباط با نمودار عرضه و تقاضا هستند و پدیده‌های متفاوتی را در بازار نشان می‌دهند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.
حرکت
حرکت در طول منحنی عرضه و تقاضا رخ می‌دهد. حرکت در منحنی تقاضا تغییر در قیمت و تعداد مورد تقاضا از یک محصول را نشان می‌دهد و دلیلی بر پایدار ماندن رابطه تقاضا خواهد بود. در واقع زمانی که قیمت یک کالا، دارایی یا محصول تغییر می‌کند حرکت در منحنی رخ می‌دهد که بر روی مقدار تقاضا اثر می‌گذارد. به عبارت ساده‌تر حرکت بر روی منحنی زمانی رخ می‌دهد که تغییر در مقدار تقاضای یک محصول تنها به علت تغییر در قیمت محصول اتفاق افتاده باشد.
بر اساس مطالعات و بررسی‌های انجام گرفته، حرکت در طول منحنی عرضه نشان دهنده پایدار ماندن رابطه عرضه است. در واقع زمانی که مقدار عرضه یک محصول بر اساس تغییر قیمت آن تغییر پیدا می‌کند، حرکت در منحنی عرضه اتفاق می‌افتد.
انتقال
انتقال در منحنی یا نمودار عرضه و تقاضا زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک محصول ثابت بوده اما مقدار عرضه و تقاضای آن در بازار تغییر کند. به عنوان مثال اگر یک بطری نوشیدنی 500 تومان قیمت داشته باشد و مقدار تقاضای آن با ثابت ماندن قیمت بیشتر شود، در منحنی تقاضا انتقال رخ داده است. در واقع انتقال نشان می‌دهد که رابطه تقاضا تغییر کرده و میزان تقاضا تحت تاثیر عامل دیگری به غیر از قیمت رخ داده است.
حال اگر در شرایط ثابت ماندن قیمت بطری نوشیدنی مقدار عرضه آن کم شود، در منحنی عرضه شاهد رخ دادن انتقال خواهیم بود که نشان دهنده تغییر در رابطه عرضه است. در این شرایط علت تغییر در عرضه محصول، عاملی غیر از قیمت است.
آشنایی با قانون عرضه و تقاضا در حوزه ارزهای دیجیتال
قانون عرضه و تقاضا یکی از مفاهیم مهم و اساسی در بازار رمز ارزها یا ارزهای دیجیتال به حساب می‌آید. بسیاری از افراد اعتقاد دارند که رمز ارزها به دلیل ماهیت دیجیتالی که دارند و فاقد شکل فیزیکی هستند، نباید ارزش داشته باشند، اما این ویژگی دیجیتالی یا فیزیکی بودن آنها نیست که قیمت و ارزش رمزارز را تعیین می‌کند.
اصلی‌ترین عامل تعیین کننده قیمت ارزهای دیجیتال در بازار، میزان علاقمندی برای خرید آنها است که به آن تقاضا گفته می‌شود. تعداد عرضه در گردش نیز یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در قیمت رمزارز است که در واقع این رابطه بین عرضه و تقاضا است که قیمت یک دارایی دیجیتال را در بازار تعیین می‌کند.
در صورتی که تقاضا برای یک دارایی دیجیتال در بازار بالا باشد اما عرضه در گردش آن محدود باشد، در این شرایط قیمت رمز ارز افزایش پیدا می‌کند. در بازار ارزهای دیجیتال در برخی مواقع تقاضا برای یک دارایی دیجیتال بدون در نظر گرفتن ارزش واقعی آنها افزایش پیدا می‌کند که به آن خرید بیش از حد (Overbought) گفته می‌شود. در مقابل در صورتی که یک دارایی دیجیتال بدون دلیل خاصی به مقدار زیاد در بازار به فروش برسد، به این حالت فروش بیش از حد (Oversold) گفته می‌شود.
عرضه و تقاضا چه تاثیری بر بازار ارزهای دیجیتال دارد؟
بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده در بازارهای مختلف، تاثیر عرضه و تقاضا در بازار رمز ارزها با سایر بازارها تفاوتی ندارد. در صورتی که عرضه یک دارایی در بازار کم باشد اما تقاضا برای خرید آن زیاد باشد، در این شرایط قیمت دارایی افزایش پیدا می‌کند؛ زیرا افرادی که تمایل به خرید این رمزارز دارند تمایل به رقابت با سایر افراد برای ارائه قیمت بالاتر داشته و همین امر باعث می‌شود که قیمت این دارایی افزایش داشته باشد. در طرف مقابل اگر عرضه یک دارایی دیجیتال در بازار بالا و تقاضا برای خرید آن کم باشد، در این شرایط قیمت کاهش پیدا می‌کند زیرا دارندگان این دارایی برای فروش آن باید قیمت پایین‌تری ارائه دهند.
جمع‌بندی
یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم در علم اقتصاد مربوط به عرضه و تقاضا می‌شود که می‌توانند با تأثیر بر قیمت محصولات مختلف شرایط را در بازارهای مالی تغییر دهند. برای افرادی که قصد دارند در یک بازار مالی وارد شده و در آن سرمایه‌گذاری کنند، آشنایی با این مفاهیم و اثرات آن بر روی پارامترهای مختلف بازار ضرورت دارد. در واقع سرمایه‌گذاران و فعالان در بازارهای مالی می‌توانند با برخورداری از درک صحیح نسبت به مفاهیم و قوانین مربوط به عرضه و تقاضا، ارزش واقعی یک محصول یا دارایی را تشخیص داده و فرصت مناسب برای خرید یا فروش آن را پیدا کنند.
سوالات متداول:
در این مقاله با مفهوم عرضه و تقاضا در بازارهای مالی آشنا شده و با تأثیرات آن و همچنین عوامل مؤثر بر آنها در بازار آشنا شدیم. در این قسمت به چند سوال متداول در این زمینه پاسخ می‌دهیم:
چرا آشنایی با مفاهیم و قوانین عرضه و تقاضا اهمیت دارد؟
عرضه و تقاضا دو پارامتری هستند که می‌توانند با تأثیر بر قیمت یک محصول یا دارایی باعث تغییر در شرایط بازار شوند که درک صحیح نسبت به آنها می‌تواند به تشخیص ارزش دارایی و بهترین زمان خرید یا فروش کمک کند.
اهمیت عرضه و تقاضا در بازار ارزهای دیجیتال چیست؟
رمز ارزها که یک دارایی دیجیتالی بوده و از قابلیت معامله برخوردار هستند، بر اساس قوانین عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری شده و ارزش آنها در بازار مشخص می‌شود.
تعادل در بازار به چه معنا است؟
زمانی که عرضه کالا و محصولات در بهترین حالت خود بوده و به عبارت ساده‌تر مقدار کالاهای عرضه شده کاملا با مقدار تقاضای موجود برابر باشد، به معنای تعادل در بازار است.
