در امور مالی، نقدشوندگی (Liquidity) یکی از مهمترین عناصر موجود در هر بازار است که بدون وجود آن، ادامه فعالیت بازار به خطر میافتد. نقدشوندگی خریداران و فروشندگان را قادر میسازد تا معاملات را به صورت مقرون به صرفه و کارآمد انجام دهند.
نقدشوندگی که با مفاهیم عمق بازار و حجم معاملات همبستگی زیادی دارد، یکی از مهمترین فاکتورهایی است که معاملهگران باید قبل از ورود به بازارهای مالی آن را بررسی کنند. عوامل متعددی بر نقدشوندگی تاثیر دارند که از جمله آنها میتوان به نوسانات بازار و اسپردهای معاملاتی اشاره کرد.
در این مقاله، به تعریف نقدشوندگی، چگونگی تأثیر آن بر قیمت داراییها و رفتار سرمایهگذاران و اینکه چرا برای عملکرد درست بازارها و کاهش اسپردها ضروری است، خواهیم پرداخت و تفاوت آن با نقدینگی (Liquidity) را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
نقدشوندگی بازار (Market Liquidity) چیست؟
نقدشوندگی بازار (Market Liquidity) شاخص مهمی است که نشان میدهد که داراییهای یک بازار با چه سرعتی به پول نقد تبدیل میشوند. سرعت بالای تبدیل دارایی به پول نقد زمانی ممکن میشود که خرید و فروش آن بر قیمتش تاثیر زیادی نگذارد. وقتی که بازاری نقدشونده است، معاملهگران میتوانند به راحتی کالاها را در آن خرید و فروش کنند، بدون اینکه بر قیمت آنها تاثیر بگذارند.
از سوی دیگر، اگر خریداران و فروشندگان در هماهنگی با یکدیگر به مشکل بر بخورند، حجم معاملات به شدت افت میکند و نقدشوندگی بازار کم میشود. همبستگی موجود بین حجم (Volume) و نقدشوندگی معاملات در بازارهای سرمایه آنقدر زیاد است که غالباً میتوان این دو اصطلاح را به جای یکدیگر بکار گرفت.
نقدشوندگی را به عنوان روغنی که موتور بازار را روان میکند، در نظر بگیرید. اگر در موتور ماشین خود روغن نریزید، دندهها به هم میریزند و در نتیجه، موتور ماشین دچار فروپاشی میشود. همین شرایط در بازارهای مالی نیز صادق است؛ بدون نقدشوندگی کافی، قیمتها بیثبات میشوند و سرمایهگذاران نمیتوانند به راحتی به بازار وارد و از آن خارج شوند.
شایان ذکر است که نقدشوندگی گاهی نقدینگی نیز خوانده میشود. برای اجتناب از اشتباه گرفتن این مفهوم با نقدینگی و عرضه پول، Liquidity در این مقاله نقدشوندگی ترجمه میشود.
مروری بر نقدشوندگی بازار
ممکن است از خود بپرسید «چرا یک فرد باید داراییهایی با نقدشوندگی بالا بخواهد؟» در پاسخ به این سوال، باید گفت که داراییهای نقدشونده را میتوان به سرعت خرید و فروش کرد. از سوی دیگر، معامله این داراییها اسپرد (Spread) یا هزینههای معاملاتی بالایی نخواهد داشت.
علاوه بر این، نقدشوندگی بالا در یک بازار نشان میدهد که میتوان در این بازار تراکنشهای زیادی انجام داد، بدون اینکه در قیمت دارایی پایه تغییر هنگفتی ایجاد شود.
به طور کلی، میتوان گفت که هر بازاری برای ادامه حیات خود به سطح معینی از نقدشوندگی نیاز دارد. به همین دلیل است که میتوان یکی از دلایل اصلی کارآمدی بازار سهام آمریکا (U.S Stock Market) و فارکس را نقدشوندگی کافی دانست. این بازار خریداران و فروشندگان را در یک جریان مستمر از معاملات به هم میرساند، بدون اینکه نوسانات قیمتی قابل توجهی داشته باشد.
مثالی برای درک بهتر مفهوم نقدشوندگی
فرض کنید که پدر و مادر شما یک مجموعه از تمبرهای کمیاب به ارزش 20,000,000 تومان را به شما واگذار کردهاند و شما قصد فروش آنها در بازار تمبر را دارید. از سوی دیگر، هر بازاری از دو نیروی عرضه و تقاضا تشکیل شده است که هر دو وابستگی زیادی به کمیابی کالاها و خدمات آن بازار دارند. با توجه به قیمت تمبرهای شما، میتوان نتیجه گرفت که مجموعه شما کمیابترین مجموعه تمبر جهان نیست، اما به اندازهای کمیاب است که بتوانند یک بازار کارا را ایجاد کند.
با این حال، شما برای معامله این تمبرها با یک مشکل مهم مواجه هستید: «چگونه میتوان این مجموعه تمبر کمیاب را به ارزش منصفانه (Fair Value) آن فروخت؟» توجه داشته باشید که اگر نتوانید برای تمبرهای خود خریداران مشتاقی پیدا کنید، باید از فروش آن در قیمتهای بالاتر صرف نظر کنید.
همچنین، به علت ماهیت کلکسیون خود، شما نمیتوانید فروش این تمبرها را به یک میانجی، مانند یک بروکر، واگذار کرده و با خیال راحت به زندگی خود بپردازید. یک مجموعه تمبر کمیاب باید به دقت ارزیابی و نگهداری شود و در یک مکان خاص، برای تعداد محدودی از خریداران بالقوه به نمایش گذاشته شده و در نهایت، به یک نفر فروخته شود.
در نتیجه، برای فروختن مجموعه تمبرهای خود، شما باید تعداد محدودی خریدار احتمالی و تنها یک خریدار نهایی داشته باشید. با این حال، با محدود کردن تعداد خریداران احتمالی و کم کردن تقاضای یک دارایی، شانس انجام موفقیتآمیز معامله کاهش پیدا میکند. در مثال ما، اگر تقاضای موجود برای مجموعه تمبرهای شما محدود باشد، برای فروش آن باید قیمت را به زیر ارزش منصفانهاش کاهش دهید.
نقدشوندگی چه اهمیتی دارد؟
با توجه به مثال، بالا میتوان نتیجه گرفت که با کاهش تقاضا برای یک کالا، سرعت تبدیل آن به پول نقد کم شده و در نتیجه، نقدشوندگی آن کاهش مییابد. حال، آیا مشاهده میکنید که چرا سرمایهگذاران بازارهای نقدشونده را به بازارهای فاقد نقدشوندگی ترجیح میدهند؟ به همین دلیل است که فروش سهام یک شرکت فناوری بزرگ و موفق بسیار سادهتر از فروش مجموعهای از تمبرهای کم تقاضا و مبهم است.
اگر بازارها نقدشونده نباشند، فروش یا تبدیل داراییها و اوراق بهادار به پول نقد بسیار دشوار میشود. پیرو مثال قبل، میدانیم که مجموعه تمبرهایی که به شما ارث رسیده است، ارزشی معادل 20,000,000 تومان دارد. با این حال، اگر بازاری برای آن وجود نداشته باشد (یعنی خریداری نداشته باشد)، اهمیت ارزش منصفانه آن از بین میرود، زیرا هیچ کس برای خرید آن این قیمت را نخواهد پرداخت.
به عبارت دیگر، بازار تمبرهای شما بسیار غیر نقدشونده است و برای فروش آنها، حتی ممکن است نیاز به استخدام یک خانه حراج داشته باشید تا نقش یک کارگزار را ایفا کند که میتواند اشخاص بالقوه ذینفع را ردیابی کند. این امر مستلزم صرف زمان و هزینه زیادی است. با این حال، داراییهای نقدشونده را میتوان به راحتی، به سرعت، با هزینهی کم و مطابق با ارزش ذاتی و منصفانه آنها فروخت.
یکی از نکات جالب مربوط به نقدشوندگی این است که شرکتها باید به اندازه کافی داراییهای نقدشونده داشته باشند تا بتوانند تعهدات کوتاه مدت خود مانند صورت حسابها و حقوق و دستمزد کارگران را پوشش دهند. در غیر این صورت، ممکن است با بحران نقدشوندگی مواجه شوند که میتواند منجر به ورشکستگی (Bankruptcy) شود.
چه چیزی باعث ایجاد نقدشوندگی بازار میشود؟
در علم اقتصاد (Economics)، اقتصاد هر کشور به وسیله میلیونها نفری که هر روز از خواب بیدار شده و سر کار میروند شکل گرفته و تعریف میشود. نقدشوندگی بازار نیز به همین شکل ایجاد میشود؛ میلیونها سرمایهگذار، موسسه و سفتهباز که روزانه نقش خود را در معاملات ایفا میکنند، نقدشوندگی بازار را ایجاد میکنند.
با این حال، نقدشوندگی بازار علاوه بر حضور مستمر افرادی که در بازار مشارکت میکنند، به عوامل دیگری نیز نیاز دارد. برای مثال، حجم معاملات یکی از عواملی است که باعث ایجاد نقدشوندگی میشود.
از سوی دیگر، عرضه و تقاضا (Supply and Demand) نیز در روغنکاری چرخ دندههای بازار و ایجاد نقدشوندگی نقش دارند. در بازارهای مالی، طرف خرید و فروش هر دارایی باید متعادل باشند تا بازار بتواند نقدشوندگی خود را حفظ کند.
اگر تعداد زیادی از سرمایهگذاران همگی به دنبال فروش یک دارایی باشند، یک فشار نزولی قابل توجه بر قیمت وارد خواهد شد. این کاهش قیمت نیز به نوبه خود انگیزه فروشندگان را کم میکند. در نتیجه، سرعت معاملات و نقدشوندگی دارایی کاهش مییابد.
با بررسی این مثال، میتوان نتیجه گرفت که ایجاد یک بازار نقدشونده مستلزم حضور افراد زیادی است که به طور متناسبی بین دو کفهی ترازوی هر بازار، یعنی خرید و فروش، تقسیم شده باشند.
از سوی دیگر، اصطلاح «عمق بازار» (Market Depth) به عنوان توانایی خرید و فروش یک دارایی به مقدار زیاد، بدون تغییر شدید در قیمت آن شناخته میشود. همانطور که مشاهده میکنید، نقدشوندگی و عمق بازار نیز همبستگی و شباهت زیادی به یکدیگر دارند و در یک دنیای ایدهآل، سرمایهگذاران در بازارهای نقدشونده و عمیق معامله میکنند.
عوامل موثر بر نقدشوندگی در بازار
در دنیای معاملات مالی، بازارهای نقدشونده به همتایان غیر نقدشونده خود ترجیح داده میشوند، زیرا هزینههای تراکنش در آنها کمتر است و معاملات آنها بلافاصله و با قیمت ایدهآل دارایی انجام میشود.
اما تعیین میزان نقدشوندگی یک بازار مستلزم یادگیری چند عامل کلیدی است. در اینجا چهار فاکتور مهم وجود دارد که باید هنگام تحقیق در مورد نقدشوندگی داراییهای مختلف به آن توجه کنید.
- نوسان (Volatility)
سهامهای کم ارزش (Penny Stocks) و میکروکپ (Micro-Cap Stocks)، که ارزش بازاری کمی دارند، غالباً با نوسانات قیمتی شدید معامله میشوند؛ این در حالی است که سهامهایی با ارزش بازار و نقدشوندگی بالا نوسانات قیمتی شدید کمتری را تجربه میکنند. وجود یک بازار به شدت پرنوسان میتواند به این معنی باشد که حجم معاملات در حال کاهش است یا اینکه همه سرمایهگذاران در یک طرف معامله هستند.
- میانگین حجم سهم روزانه (Average Daily Share Volume)
حجم معاملات یک داده آماری است که محاسبه و بررسی آن نسبتا آسان به شمار میرود و میتواند اطلاعات مفیدی را در مورد نقدشوندگی و عمق بازار دارایی در اختیار سرمایهگذاران قرار دهد.
یکی از راههای اندازهگیری نقدشوندگی در بازار سهام، مقایسه حجم معاملات دوره جاری با حجم متوسط معاملات در دوره قبل است. در صورت کاهش حجم روزانه معاملات، سرمایهگذاران عقبنشینی کرده و نقدشوندگی بازار کم میشود. افزایش حجم نیز میتواند به معنای شروع حرکت صعودی یا نزولی در بازار باشد.
- اسپرد بید و اسک (Bid/Ask Spread)
اسپرد به صورت تفاوت بین قیمت دریافتی فروشنده و قیمت پرداختی خریدار تعریف میشود. اسپرد بید و اسک در بیشتر بازارهای نقدشونده به اندازهی چند پنی است، اما در بازارهای فاقد نقدشوندگی، اسپردها افزایش مییابند، زیرا بازارسازان (Market Makers) برای تطبیق خریداران و فروشندگان با مشکل بیشتری مواجه میشوند. اسپرد بالا به این معنی است که بیشتر سرمایه شما توسط هزینههای تراکنش از دست میرود.
- ارزش بازار و سهام شناور (Market Cap and Share Float)
شرکتهای بزرگتر اغلب نقدشوندهترین شرکتها هستند، زیرا بخش بزرگی از سهام آنها در دست سرمایهگذاران عمومی است. منظور از سهام شناور (Free Float) بخشی از سهام یک شرکت است که برای خرید و فروش در بازار بورس در دسترس سرمایهگذاران عمومی قرار داده میشود.
سهام شناور نقدشوندهترین نوع سهام به شمار میرود، زیرا تحت کنترل افراد خودی شرکتها نیستند. علاوه بر این، این نوع سهام معمولاً برای دستیابی به اهداف بلندمدت ایجاد میشوند. هنگامی که مقدار سهام شناور شرکتی پایین باشد، بازار سهام آن میتواند به سرعت نقدشوندگی خود را از دست دهد، زیرا یک سفارش خرید یا فروش نسبتاً کوچک میتواند تأثیر زیادی بر قیمت آن داشته باشد.
در صورتی که تعداد سهام شناور شرکتی پایین باشد، آن شرکت اغلب به هدفی برای کلاهبرداران تبدیل میشود، زیرا آنها میتوانند با خروج سرمایه اندک، نوسانات زیادی در ارزش سهام شرکت ایجاد کنند.
مثالی از نقدشوندگی بازار
از دیدگاه سرمایهگذاری، سهام شرکتها جزو نقدشوندهترین داراییها محسوب میشود. اما نقدشوندگی تمام انواع سهام یکسان نیست و بین آنها تفاوتهایی وجود دارد. برخی از سهام در بورس اوراق بهادار به طور فعالتری از بقیه انواع سهام معامله میشود، به این معنی که بازار قویتری برای آنها وجود دارد. به عبارت دیگر، آنها توانستهاند به طور مداوم توجه بیشتری را از سوی معاملهگران و سرمایهگذاران جذب کنند.
این دسته از سهام نقدشونده معمولاً با حجم معاملات روزانه بالای خود شناسایی میشوند. وقتی یک سهم حجم معاملاتی بالایی دارد، به این معنی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در بازار آن وجود دارد.
این خریداران و فروشندگان بدون اینکه تأثیر قابلتوجهی بر قیمت سهم داشته باشند، آن را معامله میکنند. از سوی دیگر، خرید یا فروش سهامی با حجم معاملاتی کم ممکن است سختتر باشد، زیرا برای این سهام شرکتکنندگان بازار کمتر و در نتیجه، نقدشوندگی نیز کمتر است.
به عنوان مثال، در 13 مارس 2023، 69.6 میلیون سهم (AMZN) در بورس معامله شد. این عدد در مقایسه با حجم معاملاتی سهام شرکت اینتل (INTC) که تنها 48.1 میلیون سهم بود، نشان میدهد که در تاریخ مذکور، نقدشوندگی اینتل از آمازون کمتر بوده است. در عین حال، در این تاریخ 118.5 میلیون سهم از شرکت فورد (F) معامله شد که آن را به فعالترین و احتمالاً نقدشوندهترین سهام در بین این سه سهام تبدیل کرد.
نقدشوندگی بازار خوب است یا بد؟
به عنوان یک مفهوم انتزاعی، نقدشوندگی بازار ذاتا خوب است. فعالیت در بازارهای نقدشونده به معنای معاملات منظم، کارمزدهای پایین و سرمایهگذارانی آرام است. وقتی بازارها غیر نقدشونده میشوند، اسپردها و نوسانات افزایش مییابد و سرمایهگذاران تمایل دارند عقلانیت را کنار بگذارند.
در اینجا یک سوال متفاوت وجود دارد: آیا معاملهگران بازارهایی با نقدشوندگی بالا را ترجیح میدهند یا نقدشوندگی پایین؟
در جواب این سوال، باید گفت که اکثر معاملهگران خواهان بازارهای نقدشونده هستند، اما برخی از معاملهگران نیز از بازارهای غیر نقدشونده برای کسب سودهای هنگفت در بازههای زمانی کوتاه استفاده میکنند. در هنگام جستجوی یک سهام با پتانسیل نوسانات بالا، نقدشوندگی میتواند یک ویژگی منفی باشد. اما اگر شما خواهان بازارهای با ثبات و منظم هستید، باید از داراییهایی با نقدشوندگی بالا استفاده کنید.
نقدشوندهترین بازارها کدامند؟
نقدشوندهترین بازار، بازار پول نقد است که میتوانید آن را در هر کسب و کاری در کشور با کالا و خدمات مبادله کنید. مشاوران مالی معمولاً نگهداری مقداری وجه نقد را برای مواقع اضطراری توصیه میکنند.
یک مثال از وجه نقد حساب پساندازی است که شما برای روز مبادا نگه میدارید و بهرهی کمی از آن به دست میآورید. با این حال، اگر هزینه زیادی بالا بیاید، میتوانید فوراً از این پول استفاده کنید.
از سوی دیگر، کمتر مشاهده میشود که املاک و مستغلات میان داراییهای نقدشونده باشند، زیرا این دسته از داراییها معمولاً بازدهی بالاتری به دست میآورند، اما با فرآیند معامله پرهزینه و زمانبرتری همراه هستند.
نقدشوندگی در سایر بازارهای مالی
دور از انتظار نیست که بزرگترین و فعال ترین بازار جهان بیشترین نقدشوندگی را داشته باشد. این بازار همان بازار فارکس (Foreign Exchange/Forex/FX) است که در آن ارزها در 24 ساعت هفتهی معاملاتی توسط جمعی از سرمایهگذاران جهانی معامله میشوند.
حجم معاملات فارکس حدود 25 برابر بیشتر از بازارهای جهانی سهام است و روزانه بیش از 6.6 تریلیون دلار در صرافیهای این بازار معامله میشود. بازارهای بزرگی مانند قراردادهای آتی، کامودیتیها، قراردادهای آتی کامودیتیها (Commodity Futures)، سهام ایالات متحده و اوراق قرضهای مانند اسناد خزانه (Treasuries) نیز نقدشوندگی بالایی دارند، زیرا سرمایهگذاران میتوانند به سرعت، با قیمتهای ثابت و اسپردهای اندک، آنها را خرید و فروش کنند.
حال، ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که نقدشوندگی در سهام چیست؟ نقدشوندگی بازار سهام بسته به بخش اقتصادی یا اندازه شرکت میتواند متفاوت باشد. هنگام تحقیق در مورد نقدشوندگی سهام، باید به میانگین حجم معاملات روزانه، اسپردهای بید و اسک و ارزش بازار سهام توجه کنید.
سهام با نقدشوندگی بالا با اسپردهای کوچک معامله میشود. همچنین، نمیتوان گفت که تمام سهامی که ارزش بازار کمی دارند غیر نقدشونده هستند. با این حال، اندازه شرکت اغلب از طریق تعداد سهام شناور بر نقدشوندگی سهام آن شرکت تأثیر میگذارد. سهام کمارزش غالبا با شناوری پایین و عدم نقدشوندگی مواجه میشود که باعث افزایش نوسانات قیمت شده و خطر «جوش نخوردن» معامله را زیاد میکند.
تفاوت نقدشوندگی با نقدینگی چیست؟
نقدشوندگی (Liquidity) و نقدینگی (Money Supply) دو مفهوم مرتبط، اما متمایز در سیستمهای مالی هستند.
نقدینگی به کل مقدار پول در گردش در یک اقتصاد، از جمله پول نقد، سپردههای مدتدار، حسابهای پسانداز و سایر اشکال ارز اشاره دارد که ماهیت وجه نقد ندارند، ولی نقدشوندگی بسیار بالایی دارند.
بانکهای مرکزی، مانند فدرال رزرو (Federal Reserve) در ایالات متحده، از طریق تعدیل نرخ بهره (Interest Rate) و مشارکت در عملیات بازار باز (Open Market Operation/OMO) نقش کلیدی در کنترل نقدینگی ایفا میکنند.
از سوی دیگر، نقدشوندگی به توانایی یک دارایی در تبدیل سریع و آسان به پول نقد، بدون تغییر قابل توجه در قیمتش اشاره دارد. به عنوان مثال، پول نقد و سپردههای بانکی داراییهایی بسیار نقدشونده هستند، زیرا میتوانند به راحتی نقد و مصرف شوند. این در حالی است که املاک یا هنرهای زیبا ممکن است نقدشوندگی کمتری داشته باشند، زیرا ممکن است فروش آنها بیشتر طول بکشد و برای فروش آنها نیاز به جستجوی فعال برای خریداری باشد که مایل به پرداخت ارزش منصفانه این داراییها باشند.
برای سرمایهگذاران، معاملهگران و کارآفرینان مهم است که تفاوت بین نقدشوندگی و نقدینگی را درک کنند، زیرا هر یک از این دو میتواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد بازارهای مالی و در اشل بزرگتر، کل اقتصاد داشته باشد.
تغییرات در نقدینگی میتواند بر نرخ بهره، تورم و رشد اقتصادی تأثیر بگذارد که به نوبهی خود بر ارزش سهام، اوراق قرضه و سایر داراییهای مالی تأثیر میگذارد. به طور مشابه، تغییرات در نقدشوندگی میتواند بر توانایی کسبوکارها برای افزایش سرمایه خود یا فروش داراییها تأثیر بگذارد.
درک مفاهیم نقدشوندگی و نقدینگی برای سرمایهگذاران، معاملهگران و کارآفرینان مهم است، زیرا میتوانند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد بازارهای مالی و بر تمام اقتصاد داشته باشند.
کلام آخر
نقدشوندگی به امکان خرید و فروش آسان داراییهای مالی و تبدیل آنها به پول نقد، بدون تاثیر بر قیمت آنها گفته میشود. معمولاً بازارهایی که نقدشوندگی بالایی دارند، بیشترین مطلوبیت را برای معاملهگران ایجاد میکنند، اما برخی از استراتژیها نیز وجود دارند که در بازارهای غیرنقدشونده بهترین عملکرد را دارند.
نقدشوندگی در بازارها بیشتر یک مفهوم انتزاعی است تا یک معیار دقیق اندازهگیری شده. شما میتوانید متغیرهایی مانند حجم و اسپرد را اندازهگیری کنید، اما تعریف نقدشوندگی بازار انتزاعیتر از آن است که بتوان آن را محاسبه کرد. با این حال، برای اینکه بازارها به درستی کار کنند، نقدشوندگی باید وجود داشته باشد.
در این مقاله به بررسی کامل مفهوم نقدشوندگی بازار و عوامل موثر بر آن پرداختیم. همچنین، نحوه محاسبه نقدشوندگی سهام شرکتها را مرور کردیم و در نهایت، تفاوت نقدینگی و نقدشوندگی را بیان کردیم. با مراجعه به بلاگ آی تی بی، میتوانید مقالههای بیشتری برای آموزش فارکس و سایر بازارهای مالی پیدا کنید.
نقدشوندگی نشان میدهد که خرید و فروش یک دارایی و تبدیل آن به پول نقد چقدر آسان است. در بازارهای نقدشونده، معاملات بزرگ بدون تاثیر قابل توجهی بر قیمت دارایی انجام میشود.
بازار سهام نیویورک (NYSE) با میانگین حجم معاملات روزانه بیش از 18.9 میلیارد دلار، یکی از نقدشوندهترین بازارهای ایالات متحده و کل جهان است.
بازارهای نقدشونده خریداران و فروشندگان را قادر میسازد تا داراییها را نزدیک به قیمتهای مورد نظر خود معامله کنند. علاوه بر این، هرچه نقدشوندگی بازار بیشتر باشد، اسپرد بید و اسک کمتر میشود.
ثبت دیدگاه شما
(پاسخ دادن)
برای ثبت نظرات، اصول اخلاقی را رعایت کرده و از بکار بردن کلمات نامناسب پرهیز نمایید.
اولین دیدگاه را ثبت نمایید.