در دنیای تجارت، مذاکره درباره پرداختها و تسویه بدهیها ممکن است فرآیند پیچیدهای باشد و طرفین درگیر را دچار مشکلاتی کند. به همین دلیل برای تسهیل این معاملات، از یک سند قانونی به نام برات (Bill of Exchange) استفاده میشود.
برات عمدتا در معاملات تجاری بینالمللی استفاده میشود و به عنوان یک روش قابل اعتماد برای پرداختهای بینالمللی در هنگام تجارت شناخته میشود. در این مقاله از بلاگ آی تی بی به بررسی برات و تمامی مفاهیم وابسته به آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
مفهوم برات (Bill Of Exchange)
برات (Bill of Exchange) یک سند قانونی است که به عنوان یک سند قابل معامله، امکان انتقال وجه یا پرداخت بدهی بین دو طرف (براتدهنده و براتگیر) را برای شخص سوم (دارنده برات) فراهم میکند.
معمولاً برات در تجارت بینالملل به ویژه در هنگام معامله با طرفین در کشورهای مختلف به عنوان یک روش پرداخت استفاده میشود. برات حاوی جزئیات خاصی مانند مقدار پول پرداختی، تاریخ پرداخت، نام طرفین درگیر و تمام شرایط حاکم بر معامله است.
یکی از ویژگیهای کلیدی برات قابل معامله بودن آن است. این موضوع بدان معنی است که سند را میتوان از یک شخص به شخص دیگر منتقل کرد و در صورت لزوم امکان پرداخت توسط شخص ثالث را فراهم کرد. قابل انتقال بودن برات، به معاملات مالی انعطاف میدهد و شرایطی را ایجاد میکند که سطحی از امنیت در معاملات رعایت شود، زیرا مؤسسات یا بانکهای معتبر میتوانند اعتبار برات را تایید و تضمین کنند.
مزایای برات برای براتدهنده و برای براتگیر
برات یا حواله برای هر دو طرف درگیر در معامله مزایایی دارد:
- برای براتگیران، وسیلهای برای تضمین اعتبار و به تعویق انداختن پرداخت تا تاریخ بعدی است. این سند تجاری هنگام جریان نقدی محدود و خریدهای بزرگ، میتواند سودمند باشد.
- برات برای براتدهندگان از این جهت اهمیت دارد که آنها اطمینان پیدا میکنند که در تاریخ مشخصی در آینده مبلغی را دریافت خواهند کرد. این موضوع به آنها اجازه میدهد تا امور مالی خود را به طور موثرتری مدیریت کنند.
برات (Bill Of Exchange) چگونه کار میکند؟
برات می تواند بین دو یا سه طرف تنظیم شود:
- براتگیر یا محال علیه (Drawee): طرف ملزم به پرداخت پول است.
- براتکش، صادرکننده یا مُحیل (Drawer): طرفی که برات را مینویسد.
- دارنده برات یا محتال (Payee): طرفی که پول را دریافت میکند.
فرآیند صدور و استفاده از برات با تنظیم سند توسط صادرکننده و ارائه آن به براتگیر آغاز میشود و پس از آن برات گیر ضمن قبول شرایط و ضوابط، برات را امضا میکند. امضای براتگیر به معنای تعهد خود او به پرداخت مبلغ تعیین شده در زمان مورد توافق است.
بعد از انعقاد این قرارداد، صادرکننده برات میتواند آن را برای جمع آوری یا تخفیف به بانک منتقل کند. در صورتی که صادرکننده برات، از «تخفیف قبض» استفاده کند، بانک فوراً مبلغی را به او پرداخت میکند و از آن پس بانک مسئولیت جمعآوری وجوه از براتگیر را در موعد مقرر به عهده میگیرد.
انواع برات (Bill Of Exchange)
در بازار 4 نوع برات وجود دارد که سه تای آن به طور معمول بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. در بخش زیر میخواهیم انواع برات را بررسی کنیم.
- برات ساده
برات ساده، همان براتی است که به طور پیشفرض مورد استفاده قرار میگیرد و شامل 3 طرف براتگیر، براتکش و دارنده برات میشود.
- برات مرجوعی
برات مرجوعی زمانی صادر میشود که دارنده برات آن را پس از سررسید به پرداختکننده یا هر شخص مسئول ارائه میدهد، اما موفق به دریافت وجه نمیشود. در این شرایط، دارنده برات به جای پیگرد قانونی علیه پرداختکننده، برات جدیدی به عنوان برات مرجوعی برای پرداختکننده قبلی صادر میکند. لطفا توجه داشته باشید که برای صدور برات مرجوعی، باید یک برات ساده بدون پرداخت وجود داشته باشد تا امکان صدور برات جدید فراهم شود.
- برات سازشی
برات سازشی که به عنوان سفته شناخته میشود و به جای انتقال وجه، به عنوان تضمین یا اثبات اعتبار توسط ناشر مورد استفاده قرار میگیرد. پس صادر کننده سفته را به عنوان نوعی تضمین یا اعتبار در اختیار شخص دوم قرار میدهد.
- برات خارجی
در اصل، براتی که به عنوان برات خارجی شناخته میشود، نوعی حواله است که بین افراد با ملیتهای مختلف صادر میشود و اعتبار آن در چنین مواردی دست نخورده باقی میماند.
ویژگیهای برات (Bill Of Exchange) چیست؟
برات یک سند قانونی است که به عنوان یک قول کتبی برای پرداخت مقدار معینی پول به گیرنده مشخص در تاریخ از پیش تعیین شده آینده عمل میکند. به طور خلاصه میتوان ویژگیهای برات اینگونه توضیح داد:
- فراهم کردن جدول پرداخت: برات یک جدول زمانی مشخص برای پرداخت فراهم میکند و به کسب و کارها اجازه میدهد تا به طور موثر جریان نقدی خود را مدیریت کنند و تعهدات مالی خود را برنامهریزی کنند.
- امکان انتقال به افراد دیگر: برات میتواند اغلب از طریق ظهرنویسی به راحتی از یک طرف به طرف دیگر منتقل شود و یک روش راحت و مطمئن برای پرداخت در معاملات تجاری ارائه کند.
- قابل معامله بودن: برات را میتوان آزادانه و بدون اینکه اعتبار قانونی آن تحت تأثیر قرار بگیرد، بین طرفین معامله کرد.
- قابل مذاکره بودن: این ویژگی برات آن را به گزینهای جذاب برای کارهای مربوط به تامین مالی مانند «تنزیل» تبدیل میکند.
مطالعه این مطلب هم پیشنهاد میشود: بازار مشتقه (Derivative Market)
ظهرنویسی در برات (Bill Of Exchange) چیست؟
ظهرنویسی برات به امضای نام خود در پشت سند اشاره دارد که بیانگر انتقال حقوق یا مالکیت آن از فردی به فردی دیگر است. این تاییدیه، صحت و اعتبار برات را فراهم میکند، زیرا تعهدات و پرداختهای ذکر شده در برات را به نحو مقتضی توسط طرف تایید شده تضمین میکند. ظهرنویسی نقش مهمی در انتقال برات دارد و به ایجاد اعتماد و تسهیل معاملات مالی کمک میکند.
هنگامی که برات ظهرنویسی میشود، به معنای انتقال مالکیت از یک طرف به طرف دیگر است. ظهرنویسی امکان گردش آسان صورتحساب در بازار را فراهم میکند، زیرا تعهد ظهرنویس را برای پرداخت به موقع پس از سررسید تضمین میکند.
ظهرنویسها میتوانند تمامی افرادی (به جز براتکش و براتگیر) که پشت برات را امضا کرده و آن را به شخص دیگری انتقال میدهند، باشند. این فرآیند تأیید به افزایش مقبولیت و قابل انتقال بودن برات کمک کرده و در نتیجه امکان استفاده از آن را به عنوان یک ابزار مالی فراهم میکند.
تفاوت بین برات (Bill Of Exchange) و چک (cheque) چیست؟
برات و چک هر دو ابزار مالی مورد استفاده در معاملات تجاری هستند. با این حال، تفاوتهای مشخصی بین این دو وجود دارد که در بخش زیر به آن میپردازیم.
- یک طرف صدور چک همیشه بانک است در حالی که طرفین برات میتواند شامل هر شخص یا نهادی باشد.
- بر خلاف چک که به حساب بانکی نیاز دارد، برات نیازی به حساب بانکی ندارد و میتوان آن را بر روی هر فرد یا موسسهای پرداخت کرد.
- براتها معمولاً بهرهای پرداخت نمیکنند و در اصل آنها را چکهای پس از تاریخ میدانند. در حالی که چک معمولا با بهره همراه است.
- برات شامل سه طرف است؛ صادرکننده که برات را مینویسد، براتگیرنده که موظف به پرداخت مبلغ معین شده است و گیرنده پرداخت که طرفی است که باید مبلغ به او پرداخت شود.
- چک نوع خاصی از برات است که عندالمطالبه قابل پرداخت است، در بانک صادر میشود و فقط شامل صادرکننده (که چک را مینویسد) و گیرنده وجه (که چک را پاس میکند) است.
- برات به یک شکل یا کاربرد خاص محدود نمیشود و میتوان از آن برای اهداف مختلفی مانند تامین مالی تجارت بینالمللی یا تسویه بدهی بین طرفین استفاده کرد. اما چک معمولاً برای معاملات داخلی استفاده میشود و باید الزامات خاصی مانند قابل پرداخت بودن در صورت تقاضا و پرداخت در بانک را کاملاً رعایت کند.
مطالعه این مطلب هم پیشنهاد میشود: سرمایهگذاری امن یا Safe Haven
شرایط قبول شدن برات (Bill Of Exchange) به چه صورت است؟
برای اینکه برات از نظر قانونی معتبر باشد و به عنوان سند رسمی تجاری شناخته شود، باید در هنگام صدور یا دریافت آن به نکات زیر توجه کنید. طبق ماده 223 در صفحه 69 قانون تجارت ایران، شرایطی که باید در ظاهر برات در هنگام صدور رعایت شود به شرح زیر است:
- برای تشخیص برات از اسناد مشابه مانند چک و سفته، باید بر روی سند عبارت «برات» قید شود.
- مشخصات کامل صادرکننده یا براتکش باید روی برات با مهر و امضا قید شود.
- مشخصات کامل برات گیرنده یا پذیرنده به همراه تعهد پرداخت باید روی برات با مهر و امضا قید شود.
- برات باید به نفع شخص خاصی صادر شود. برات در وجه حامل قابل صدور نیست و باید مشخصات دارنده آن قید شود.
- تاریخ باید با حروف کامل نوشته شود زیرا قابل تغییر است.
- تاریخهای روی برات باید به طور دقیق مشخص شود. تاریخ صدور، پذیرش و سررسید پرداخت باید معین قید شود. برات شامل 4 نوع تاریخ پرداخت میباشد که به شرح زیر است:
- هنگام مشاهده یا رویت: پرداخت باید ظرف 24 ساعت به گیرنده انجام شود.
- به وعده از تاریخ صدور برات: بیانگر اهمیت تاریخ صدور برات است.
- به وعده از تاریخ مشاهده: باید ظرف دو ماه از تاریخ مشاهده پرداخت باشد.
- مولکول به تاریخ معین: به تاریخ خاصی اختصاص داده میشود که نشان میدهد پرداخت، دارای تاریخ تعیین شده است.
- برات باید شامل وجه و مبلغ تعیین شده به ارز داخلی یا خارجی باشد. ثبت مبلغ به دو صورت عددی و کتبی الزامی است و در صورت درج دو مبلغ متفاوت، مقدار کمتر در نظر گرفته میشود.
- محل پرداخت در برات باید مشخص شود. این مکان میتواند محل سکونت صاحب برات یا هر مکان دیگری باشد.
- تعداد کپیهای یک برات باید مشخص شود. برات ممکن است در چند نسخه صادر شده باشد و در صورت وجود چند نسخه باید در سند مشخص شود که چند نسخه دارد.
لازم به ذکر است در صورت عدم رعایت این شرایط، برات غیر تجاری محسوب شده و کارکرد تجاری خود را از دست میدهد.
ریسک نکول برات (Bill Of Exchange) چیست؟
برات که با عنوان حواله نیز شناخته میشود، یک ابزار مالی است که معمولاً در تجارت برای تسهیل پرداخت بین طرفین درگیر استفاده میشود. علیرغم سودمندی آن، برات از خطر نکول مصون نیستند. ریسک نکول به این احتمال اشاره میکند که براتگیر صورتحساب، ممکن است نتواند یا مایل نباشد به تعهد خود برای پرداخت مبلغ مشخص شده روی این سند، عمل کند.
این خطر میتواند به دلیل عوامل مختلفی مانند تنگدستی مالی، ورشکستگی یا حتی نیت عمدی برای فرار از پرداخت ایجاد شود. بنابراین ارزیابی و مدیریت ریسک نکول مرتبط با صادرکننده برای طرفین پذیرنده برات بسیار مهم است.
هنگام در نظر گرفتن ریسک نکول برات، عوامل متعددی باید در نظر گرفته شود. اول از همه، ثبات مالی و اعتبار براتگیر باید به دقت ارزیابی شود. این امر مستلزم بررسی دقیق صورتهای مالی، ارزیابی سابقه پرداخت آنها و در نظر گرفتن هرگونه رتبه اعتباری موجود است.
علاوه بر این موضوع، متغیرهای خارجی مانند شرایط اقتصادی و روند صنعت باید به طور کامل تجزیه و تحلیل شوند تا ریسک کلی اقتصادی مرتبط با براتگیر را اندازهگیری کنند. با انجام یک ارزیابی جامع ریسک، طرفین میتوانند تصمیمات آگاهانهای در مورد پذیرش برات و اجرای استراتژیهای مناسب کاهش ریسک در صورت لزوم اتخاذ کنند.
مطالعه این مطلب هم پیشنهاد میشود: انواع سبک معاملهگری در بازار بورس
اعتراضنامه نکول برات چیست؟
اعتراضنامه نکول سندی است که دارنده برات (شخص ثالث) به صادرکننده برات (شخص اول) و سردفتران مشمول در خصوص براتگیر (شخص دوم) ارائه میشود. این اعتراضنامه زمانی که طرف دوم، برات صادر شده را مناقشه یا نکول میکند، ایجاد میشود.
تفاوت برات (Bill Of Exchange) با سفته (Promissory Note) و اعتبارنامه (Letter Of Credit) چیست؟
برات، سفته و اعتبار نامه ابزارهای مالی و تجاری هستند که در تراکنشهای مالی بسیار مورد استفاده قرار میگیرند. در جدول زیر میخواهیم این 3 را مقایسه کنیم.
مالیات برات (Bill Of Exchange) چیست؟
چاپ و توزیع اولیه برات بر عهده وزارت امور اقتصادی و دارایی است و این نهاد شرایط ابطال و جمع آوری تمبر را نیز تعیین میکند. به همین دلیل مبلغ مشخصی به عنوان مالیات برای صدور برات اخذ شده که در مورد سفته نیز اعمال می شود.
مالیات مذکور به نسبت مبلغ تعیین شده در برات و حق تمبر اخذ خواهد شد. حق تمبر مالیاتی است که بر معاملات مختلف، معمولاً معاملاتی که شامل انتقال مالکیت است، اخذ می شود. به یاد داشته باشید که عدم رعایت مقررات مربوط به حق تمبر، سفته را باطل نمیکند، بلکه آن را مشمول جریمه خواهد کرد.
مطالعه این مطلب هم پیشنهاد میشود: معامله طلا در فارکس؛ تجارت طلا با CFDها
مزایا و معایب استفاده از برات (Bill Of Exchange)
استفاده از برات مانند هر سند تجاری دیگهای دارای مزایا و معایبی است که در بخش زیر میخواهیم به آن بپردازیم.
مزایای استفاده از برات
- پرداخت تضمین شده: برات تضمین میکند که طلبکار، بدهی خود را به بدهکار پرداخت خواهد کرد و به عنوان یک شبکه ایمنی برای مشاغل یا افرادی که به آنها پول بدهکار است، عمل میکند. علاوه بر این موضوع، زمانی که تاریخ خاصی ذکر میشود بدهکاران میتوانند نیازهای جریان نقدی خود را مدیریت کنند.
- انتقال بدهی به آینده: اگر به شخص دیگری بدهکار هستید، میتوانید برات را به نام آن شخص تأیید کنید. چنین تاییدیههایی به کسبوکارها اجازه میدهد تا بدهیهای موجود خود را کاهش دهند و به آینده موکول کنند.
- دارای هویت قانونی: برات یک سند قانونی است که براتگیر را مکلف میکند تا مبلغ مشخص شده را در تاریخ معین پرداخت کند. در صورت نکول، دارنده برات میتواند علیه براتگیر اقدام قانونی کند.
معایب استفاده از برات
هر چند برات سودمند است ولی معایب خاص خود را نیز دارد. از معایب برات میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- امکان به وجود آمدن براتهای تقلبی
- امکان داشتن ریسک نکول برای دارنده برات
- ریسک نزول داشتن وجه برای دارنده برات
- نداشتن پشتوانه مالی برای دریافت وجه از براتگیر
نتیجهگیری
همانطور که خواندیم برات به عنوان یک سند قانونی و تجاری عمل کرده و امکان انتقال وجوه یا پرداخت بدهی بین دو طرف (براتکش و براتگیر) را برای شخص ثالث (دارنده برات) فراهم میکند. این سند معمولاً در تجارت بینالمللی بهویژه هنگام انجام معاملات بین طرفین در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.
برات شامل جزئیات خاصی مانند مقدار پولی که باید پرداخت شود، تاریخ پرداخت و نام طرفین درگیر است. برات یک ابزار ضروری در تسهیل روشهای پرداخت ایمن و کارآمد در تجارت است و از انواع آن استفاده زیادی میشود.
برات شامل اجزائی مانند مقدار پولی که باید پرداخت شود، تاریخ پرداخت، نام طرفین درگیر و هر شرایطی که ممکن است اعمال شود، باشد که بتوان آن برات را معتبر دانست.
دارنده برات میتواند برای انتقال برات به فردی دیگر آن را امضا کرده و ظهرنویسی کند. با انجام این کار فرد جدیدی که دارنده برات است، میتواند برات را در تاریخ مشخص پرداخت نقد نماید.
اگر دارنده برات نتواند در تاریخ پرداخت آن را نقد کند، ممکن است یکی از دو شرط زیر رخ دهد: یکی اینکه برات با وقوع مهلت منقضی میشود و دیگری اینکه تاریخ پرداخت برات افزایش مییابد.
ثبت دیدگاه شما
(پاسخ دادن)
برای ثبت نظرات، اصول اخلاقی را رعایت کرده و از بکار بردن کلمات نامناسب پرهیز نمایید.
اولین دیدگاه را ثبت نمایید.