واژه “بانک” از کلمه فرانسوی “Banque” مشتق شده است که خود آن نیز از واژه ایتالیایی قدیمی “Banca” گرفته شده است. منشأ بانکداری مدرن می‌تواند به دوران رنسانس در شهرهای بسیار ثروتمند ایتالیا مانند فلورانس و ونیز بازگردد. این شهرها با تأسیس بانک‌ها و شعبه‌های متنوع، این سیستم را در اروپا گسترش دادند.
امروزه بانکداری در سرتاسر جهان گسترش یافته و شاهد انواع زیادی از آن هستیم. در ایران نیز با نظام بانکداری اسلامی روبرو هستیم. هرکدام از این بانک‌ها سیاست‌ها و مقررات خاص خود را دارند. در این مطلب از وب سایت آی تی بی با ما همراه باشید تا به بررسی انواع بانکداری بپردازیم.
تعریف بانکداری و آشنایی با مفهوم آن
بانک‌ها نهادهای مالی هستند که مجوز فعالیت دارند و با ارتقاء خدمات مالی، افراد را در نگهداری، مدیریت و سرمایه‌گذاری منابع خود یاری می‌رسانند. این موسسات، با اعطای تسهیلات به اشخاص و سازمان‌ها، برای خود و مشتریان خود ارزش آفرینی می‌کنند. در اغلب نقاط دنیا، فعالیت‌های بانکی تحت نظر و قوانین دولت یا بانک مرکزی قرار دارد.
بانک‌ها همچنین نقش حیاتی در اقتصاد دارند. این نهادها، خدمات مالی را برای جامعه و شرکت‌ها فراهم می‌آورند. خدمات اصلی که بانک‌ها ارائه میدهند شامل جمع‌آوری سپرده‌ها، ارائه تسهیلات مالی، کارت‌های بانکی، وام مسکن و سایر موارد است که این خدمات باعث حرکت منابع مالی در اقتصاد می‌شود.
امروزه نظام بانکداری را می‌توان به دو شاخه کلان، یعنی بانکداری سنتی و بانکداری مدرن، تفکیک کرد. اکثر افراد با مفهوم بانکداری سنتی آشنایی دارند. بانکداری سنتی بر مبنای قوانینی است که از ده‌ها سال گذشته وضع شده‌اند. اگرچه در طی زمان، تغییراتی در نحوه خدمات و محصولات بانک سنتی ایجاد شده است، اما چارچوب‌ها و قوانین اصلی آن تغییر نکرده است.
بانکداری سنتی به مکان فیزیکی وابسته است، جایی که کارت‌های کاغذی، دستگاه‌های خودپرداز، چک‌ها و امضاهای دستی استفاده می‌شوند. در این نظام، بدون این تجهیزات، عملیات بانکی امکان‌پذیر نیست. در این دسته از بانک‌ها، فرآیندهایی مانند افتتاح حساب، ارسال اسناد برای تقاضای وام و تایید هویت، حتماً باید به صورت حضوری انجام گیرد. به دلیل وابستگی به ابزار فیزیکی و حضور انسان، هزینه‌های عملیاتی در این نوع بانکداری معمولاً بالاتر از بانکداری مدرن است.
در مقابل بانکداری سنتی، بانکداری مدرن نیازمند تکنولوژی دیجیتال است. بدون دسترسی به اینترنت، این نوع از بانکداری نمی‌تواند فعالیت کند. بانکداری الکترونیکی و بانکداری باز نمونه‌های برجسته بانکداری مدرن هستند.
تاریخچه بانک و بانکداری
تاریخچه بانکداری به هزاران سال قبل باز می‌گردد، حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، در منطقه‌ای به نام بابل، نخستین اقداماتی در زمینه بانکداری شکل گرفت. حکومت بابل در آن زمان به مسائل مالی و وام نگاه ویژهای داشت. سنگ‌نوشته‌هایی مربوط به آن زمان یافت شده که کاملا به مسائل مالی اشاره دارد. همچنین در یونان باستان، روم و چین نیز نشانه‌هایی از فعالیت‌های بانکی یافت شده است.
اما تاریخچه بانکداری مدرن اروپایی در دوره رنسانس (Renaissance) آغاز شد. در این زمان، با افزایش مبادلات دریایی، برخی شهرهای ساحلی اروپا مانند ونیز، به مراکز مالی تبدیل شدند. ونیزی‌ها با واسطه‌گری، سیستمی برای انتقال و نگهداری پول ایجاد کردند. تجار و مردم از این مراکز، رسید می‌گرفتند تا در مقاصد مختلف آن را به پول نقد تبدیل کنند.
با گذر زمان، در شهر ونیز ایتالیا، اصول بانکداری مدرن اروپایی طراحی شد. هلند نیز به تدریج به یک قطب مالی تبدیل شد و بانک آمستردام در آنجا تاسیس شد. انگلستان نیز با فعالیت‌هایی مشابه در این زمینه پیش رفت. با آغاز قرن ۱۷ میلادی، استفاده از پول کاغذی افزایش یافت. در این دوران، بانکهای جدیدی مانند بانک استکهلم در سوئد با چاپ اسکناس وارد عرصه بانکداری شدند.
بانکداری تجاری و سرمایه‌گذاری
به طور کلی سیستم بانکداری به دو دسته‌ی کلان بانکداری تجاری و سرمایه‌گذاری تقسیم می‌شود که هر کدام نیز زیر دسته‌های خاص خود را دارد. هر کدام از این بانک‌ها با توجه به تخصص و مقررات مربوط به خود، خدمات خاصی را ارائه میدهند.
بانکهای تجاری به عنوان موسسات مالی شناخته می‌شوند که با جمع‌آوری سپرده‌ها و پرداخت وام به مشتریان خود، منبع درآمد خود را تامین می‌کنند. این نوع بانک‌ها خدمات متنوعی به مشتریان ارائه میدهند، از جمله خدماتی مانند نگهداری و بررسی حساب‌ها و پرداخت تسهیلات. از جمله ویژگی‌های این نوع بانک‌ها، تمرکز بر وام‌های کوتاه مدت است.
بانکهای سرمایه‌گذاری (Investment Bank) به عنوان بانکهای ویژهای در عرصه اقتصادی فعالیت می‌کنند که خدمات بسیار متنوعی را ارائه میدهند. بانکهای سرمایه‌گذاری قابلیت انجام معاملات در حجم بسیار بالا را دارند. همچنین خدماتی مانند پذیره‌نویسی، انتشار اوراق و واسطه‌گری از فعالیت‌های اصلی این نوع از بانک‌ها به شمار میآید. بانکهای سرمایه‌گذاری برای نهادهای دولتی و خصوصی بزرگ همچون صندوق‌های بازنشستگی، سازمان‌های بیمه و سایر نهادهای مالی، نقش مشاور را ایفا می‌کنند.
مقاله‌ی مرتبط: بازار اوراق قرضه چیست؟
انواع بانکداری در ایران
پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، بانکداری در ایران یک مسیر جدیدی را آغاز کرد و قوانین آن مطابق با اصول دین اسلام تدوین و اجرایی شدند تا کلیه فعالیت‌های بانکی بدون وجود ربا انجام شوند. در دهه ۷۰ شمسی، بانک مرکزی به موسسات اعتباری خصوصی اجازه فعالیت داد.
تنها چند سال بعد، بانکهای خارجی نیز توانستند در مناطق آزاد ایران خدمات بانکی ارائه دهند. بانکهای فعال در ایران می‌توانند به سه گروه خصوصی، دولتی و نیمه دولتی دسته‌بندی شوند. علاوه بر این، تعدادی صندوق قرض‌الحسنه و موسسات اعتباری وجود دارند که فعالیت‌های مشابهی با بانک‌ها دارند.
انواع بانکداری در ایران طبق ماده شماره ۸ پیش نویس قانون بانکداری به شرح زیر است.
بانک تجاری
تعاونی اعتبار
بانک تخصصی
بانک منطقه‌ای
شعبه بانک خارجی
بانکهای دولتی تخصصی در ایران
بانکهای تخصصی دولتی، توسط دولت برای دنبال کردن اهداف خاصی تاسیس شدند که به شرح زیر است:
بانک مسکن برای ارائه تسهیلات مسکن
بانک کشاورزی برای گسترش امور کشاورزی
بانک صنعت و معدن برای گسترش فعالیت در حوزه صنعت
بانک توسعه صادرات برای توسعه و افزایش صادرات کشور
– بانکهای دولتی
بانک سپه
بانک ملی ایران
پست بانک ایران
– بانکهای تجاری و نیمه دولتی
بانک ملت
بانک تجارت
– بانکهای تخصصی دولتی
بانک مسکن
بانک کشاورزی
بانک توسعه تعاون
بانک صنعت و معدن
بانک توسعه صادرات
– بانکهای خصوصی
بانک دی
بانک شهر
بانک سینا
بانک آینده
بانک سامان
بانک سرمایه
بانک پارسیان
بانک پاسارگاد
بانک کارآفرین
بانک گردشگری
بانک ایران زمین
بانک رفاه کارگران
بانک اقتصاد نوین
– بانکهای قرض الحسنه
بانک قرض‌الحسنه رسالت
بانک قرض‌الحسنه مهر ایران
– بانکهای مشترک ایرانی و خارجی
بانک مشترک ایران و ونزوئلا
بانکداری مدرن، نقطه مقابل بانکداری سنتی
با رواج فناوری اینترنت، بانک‌ها تصمیم به ارائه بخشی از خدمات خود در فضای مجازی و بستر اینترنت گرفتند. بانکداری دیجیتال به عنوان بخش اصلی بانکداری مدرن، شامل وب‌سایت‌ها، برنامه‌های کاربردی و درگاه‌های مالی است. ولی این فعالیت‌ها همچنان زیر نظر بانکهای سنتی اجرا می‌شوند. بانکداری دیجیتال می‌تواند پلی بین روش‌های بانکی قدیمی و جدید باشد.
یکی از متدهای بانکداری جدید، بانکداری باز است. در این مدل، بانک‌ها و موسسات مالی به کاربران و شرکت‌های دیگر امکان دسترسی به داده‌ها و اطلاعات مالی خود را میدهند. این قابلیت به کاربران این امکان را می‌دهد که اطلاعات مربوط به موجودی، پرداخت‌ها، تراکنش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها را مشاهده یا به اشتراک بگذارند. در واقع بانکداری آزاد یا بانکداری باز، امکان وجود همکاری امن میان صنعت بانکداری و سیستم‌های خدمات پرداخت ثالث را فراهم می‌کند. بانکداری باز برای تسهیل روال کاری مشتریان، به ارائه دهندگان خدمات مالی این اجازه را می‌دهد تا به تراکنش‌های بانکی و سایر داده‌های بانک‌ها و موسسات مالی دسترسی داشته باشند.
نکته‌‌ی قابل توجه این است که بانکداری دیجیتال یکی از خدماتی است که بانکهای متداول از طریق وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها عرضه می‌کنند. اما بانکهای مجازی یا همان نئوبانک‌ها، هیچگونه شعبه مادی و فیزیکی ندارند. همین ویژگی سبب می‌شود که هزینه‌های عملیاتی کمتری داشته باشند و بتوانند به سپرده‌های کاربران خود سود بیشتری بدهند. یکی از نمونه‌های بارز این نوع از بانک‌ها، بلوبانک است.
بانکداری خصوصی (Private banking)، خدمتی برای ثروتمندان
بانکداری اختصاصی یا همان بانکداری خصوصی (Private banking)، نوعی خدمت بانکی است که برای ثروتمندان طراحی شده است. این نوع از سیستم بانکداری، خدماتی را ارائه می‌دهد تا بتواند پاسخگوی نیازهای مالی این گروه خاص باشند. بانکداری خصوصی با هدف ارتقا کیفیت خدمات و افزایش بازده مالی مشتریان خود ایجاد شده است. اصلی‌ترین فعالیت‌ها در این بخش، سرمایه‌گذاری‌های مالی و استراتژیک است.
بانکهای متخصص در این زمینه با استفاده از متخصصان حرفه‌ای و تجزیه و تحلیل‌های دقیق، ریسک‌های مالی را به حداقل می‌رسانند. خدمات شخصی‌سازی‌شده به افراد با دارایی‌های بالا برای این نوع بانک‌ها از اهمیت ویژهای برخوردار است. در حقیقت، هدف از ارائه خدمات اختصاصی، پاسخگویی به تمامی نیازهای مشتریان با سطح ثروت بالا است.
جمع‌بندی
در این مقاله از وب سایت آی تی بی، به بررسی انواع بانکداری پرداختیم. به طور کلی می‌توان گفت که بانکداری یکی از مهم‌ترین عناصر اقتصادی جهان است که در دوره‌ها و زمان‌های مختلف شکل‌ها و ابعاد مختلفی پیدا کرده است.
هر یک از انواع بانکداری، با توجه به نیازها، اهداف و شرایط خاص خود، می‌تواند به بهبود و پیشرفت اقتصاد ملی و جهانی کمک کند. از بانکداری تجاری گرفته تا بانکداری اختصاصی و سرمایه‌گذاری، همگی نشان‌دهنده تلاش‌ها برای خدمت‌رسانی بهتر، مدیریت منابع بهینه‌تر و سودآوری بالاتر به مشتریان هستند.
ثبت دیدگاه شما
(پاسخ دادن)
برای ثبت نظرات، اصول اخلاقی را رعایت کرده و از بکار بردن کلمات نامناسب پرهیز نمایید.
اولین دیدگاه را ثبت نمایید.